bank’s license बँकिंग व्यवस्था सुरक्षित आणि पारदर्शक राखण्यासाठी रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) सातत्याने प्रयत्नशील असते. अलीकडेच RBI ने एक महत्त्वपूर्ण निर्णय घेत पूर्वांचल सहकारी बँकेचा परवाना रद्द केला आहे. या निर्णयामागील कारणे, त्याचे परिणाम आणि ग्राहकांसाठी असलेल्या सुरक्षा उपायांची सविस्तर माहिती जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे.
परवाना रद्द करण्यामागील कारणे: पूर्वांचल सहकारी बँकेची आर्थिक स्थिती अत्यंत नाजूक झाली होती. बँकेकडे पुरेसे भांडवल नव्हते आणि भविष्यात उत्पन्न वाढीच्या शक्यताही कमी होत्या. अशा परिस्थितीत ही बँक सुरू ठेवणे ठेवीदारांच्या हिताच्या विरोधात होते.
त्यामुळे RBI ने कठोर निर्णय घेत बँकेचा परवाना रद्द करण्याचा निर्णय घेतला. या निर्णयानंतर राज्य सहकार आयुक्त आणि सहकारी संस्थांच्या निबंधकांना बँक बंद करून लिक्विडेटर नियुक्त करण्याचे निर्देश देण्यात आले आहेत.
ठेवीदारांच्या हिताचे संरक्षण: ग्राहकांच्या पैशांच्या सुरक्षिततेसाठी RBI ने महत्त्वपूर्ण तरतूद केली आहे. ठेवी विमा आणि कर्ज हमी महामंडळ (DICGC) मार्फत प्रत्येक ठेवीदाराला 5 लाख रुपयांपर्यंतच्या ठेवींचे संरक्षण मिळणार आहे.
आकडेवारीनुसार बँकेच्या 99.51 टक्के ठेवीदार त्यांची संपूर्ण रक्कम परत मिळवण्यास पात्र आहेत. मात्र, बँकेची सध्याची आर्थिक स्थिती पाहता, 5 लाखांपेक्षा जास्त रक्कम असलेल्या ठेवीदारांना त्यांच्या संपूर्ण रकमेसाठी थोडा वेळ वाट पाहावी लागू शकते.
इतर बँकांवरील कारवाई: केवळ पूर्वांचल सहकारी बँकेवरच नव्हे तर RBI ने अन्य मोठ्या खासगी बँकांवरही कारवाई केली आहे. येस बँक आणि ICICI बँक या दोन प्रमुख बँकांवर नियमांचे उल्लंघन केल्याप्रकरणी दंडात्मक कारवाई करण्यात आली. येस बँकेला 91 लाख रुपये तर ICICI बँकेला 1 कोटी रुपयांचा दंड ठोठावण्यात आला. या बँकांनी ग्राहक सेवा आणि अंतर्गत खात्यांशी संबंधित नियमांचे उल्लंघन केल्याचे आढळून आले होते.
येस बँकेने पुरेशी शिल्लक नसताना अनेक खात्यांमधून शुल्क वसूल केले होते आणि अंतर्गत खात्यांचा गैरवापर केला होता. तर ICICI बँकेनेही ग्राहक सेवेशी संबंधित नियमांचे पालन केले नव्हते. या कारवाईतून RBI चा कठोर संदेश स्पष्ट होतो की कोणत्याही बँकेला नियमांचे उल्लंघन करण्याची मुभा नाही.
ग्राहकांसाठी महत्त्वपूर्ण धडे: या घटनांमधून ग्राहकांनी काही महत्त्वपूर्ण धडे घेणे गरजेचे आहे:
- बँक निवडताना सावधगिरी: ग्राहकांनी बँक निवडताना तिची आर्थिक स्थिती, विश्वासार्हता आणि सेवांची गुणवत्ता यांची तपासणी करणे महत्त्वाचे आहे.
- ठेवींचे विकेंद्रीकरण: मोठी रक्कम एकाच बँकेत न ठेवता विविध बँकांमध्ये विभागून ठेवणे सुरक्षिततेच्या दृष्टीने योग्य ठरते.
- नियमित देखरेख: आपल्या बँक खात्यांवर नियमित लक्ष ठेवणे आणि कोणतीही अनियमितता आढळल्यास त्वरित तक्रार करणे महत्त्वाचे आहे.
- DICGC संरक्षणाची माहिती: प्रत्येक ठेवीदाराने DICGC अंतर्गत मिळणाऱ्या 5 लाख रुपयांपर्यंतच्या संरक्षणाची माहिती ठेवावी.
RBI ची ही कारवाई भारतीय बँकिंग क्षेत्रातील पारदर्शकता आणि जबाबदारी वाढवण्याच्या दृष्टीने महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. यातून स्पष्ट होते की केंद्रीय बँक ग्राहकांच्या हिताचे रक्षण करण्यासाठी कटिबद्ध आहे आणि कोणत्याही बँकेला नियमांचे उल्लंघन करण्याची मुभा देणार नाही.
भारतीय बँकिंग क्षेत्राची विश्वासार्हता आणि सुरक्षितता वाढवण्यासाठी RBI ची ही कारवाई महत्त्वपूर्ण ठरते. पूर्वांचल सहकारी बँकेच्या प्रकरणातून ग्राहकांनी सावध राहण्याची आणि आपल्या आर्थिक व्यवहारांमध्ये अधिक जागरूक राहण्याची गरज स्पष्ट होते.
बँका आणि ग्राहक या दोघांनीही नियमांचे काटेकोर पालन केले तरच भारतीय बँकिंग व्यवस्था अधिक मजबूत होईल. RBI च्या या कारवाईमुळे इतर बँकांनाही एक स्पष्ट संदेश गेला आहे की नियमांचे उल्लंघन करणाऱ्या कोणत्याही बँकेला सोडले जाणार नाही. अशा प्रकारच्या कारवाया भविष्यात बँकिंग क्षेत्राची विश्वासार्हता वाढवण्यास मदत करतील आणि ग्राहकांच्या हितांचे रक्षण होईल.
