check your account भारतीय अर्थव्यवस्थेच्या मजबुतीकरणासाठी भारतीय रिझर्व्ह बँकेने (RBI) एक अत्यंत महत्त्वाचा निर्णय घेतला आहे. या निर्णयानुसार, भारतातील तीन प्रमुख बँकांना ‘Domestic Systematically Important Banks’ (D-SIBs) म्हणून घोषित करण्यात आले आहे. या तीन बँकांमध्ये स्टेट बँक ऑफ इंडिया (SBI), ICICI बँक आणि HDFC बँक यांचा समावेश आहे. या निर्णयामुळे या बँकांमधील ठेवीदारांच्या पैशांची सुरक्षितता आणखी वाढणार आहे.
D-SIB म्हणजे काय आणि त्याचे महत्त्व
D-SIB ही संकल्पना 2014 मध्ये RBI ने सुरू केली. या बँकांना ‘Too Big To Fail’ (TBTF) म्हणूनही ओळखले जाते. याचा अर्थ असा की या बँका इतक्या मोठ्या आहेत की त्या अपयशी ठरल्यास त्याचा प्रभाव संपूर्ण देशाच्या अर्थव्यवस्थेवर पडू शकतो. म्हणूनच या बँकांवर RBI कडून विशेष लक्ष ठेवले जाते आणि त्यांच्यासाठी विशेष नियम लागू केले जातात.
2015 मध्ये SBI ही पहिली बँक D-SIB म्हणून घोषित करण्यात आली. त्यानंतर 2016 मध्ये ICICI बँक आणि 2017 मध्ये HDFC बँक यांना या यादीत समाविष्ट करण्यात आले. या तिन्ही बँकांना वेगवेगळ्या श्रेणींमध्ये विभागले गेले आहे आणि त्यानुसार त्यांना भांडवल राखीव ठेवावे लागते.
तीन प्रमुख D-SIB बँकांची वैशिष्ट्ये
स्टेट बँक ऑफ इंडिया (SBI)
भारतातील सर्वात मोठी सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक असलेली SBI ही सर्वात महत्त्वाची D-SIB मानली जाते. या बँकेला 0.80% अतिरिक्त भांडवल राखीव ठेवावे लागते. देशभरात विस्तारलेली शाखा नेटवर्क आणि कोट्यवधी ग्राहकांची संख्या लक्षात घेता या बँकेवर RBI चे विशेष लक्ष असते.
HDFC बँक
खाजगी क्षेत्रातील सर्वात मोठी बँक असलेल्या HDFC बँकेला दुसऱ्या क्रमांकाची D-SIB मानले जाते. या बँकेला 0.40% अतिरिक्त भांडवल राखीव ठेवावे लागते. तिच्या नावीन्यपूर्ण बँकिंग सेवा आणि तंत्रज्ञानाचा वापर यामुळे ती ग्राहकांमध्ये अतिशय लोकप्रिय आहे.
ICICI बँक
ICICI बँक ही तिसऱ्या श्रेणीतील D-SIB आहे आणि तिला 0.20% अतिरिक्त भांडवल राखीव ठेवावे लागते. डिजिटल बँकिंग क्षेत्रात अग्रेसर असलेली ही बँक देशभरात मोठ्या प्रमाणावर विस्तारली आहे.
यह भी पढ़े:
मुख्यमंत्री लाडकी बहीण योजनेच्या सर्व जिल्ह्यातील याद्या जाहीर..!! Chief Minister’s Ladki Bahin
D-SIB निवडीचे निकष आणि त्यांचे फायदे
RBI विविध निकषांवर आधारित D-SIB बँकांची निवड करते. यामध्ये बँकेचा आकार, आंतर-बँक व्यवहार, आंतरराष्ट्रीय क्रियाकलाप आणि जटिलता या घटकांचा समावेश होतो. या बँकांना D-SIB म्हणून घोषित केल्यामुळे अनेक फायदे होतात:
- सुरक्षिततेची हमी: या बँकांमधील ठेवीदारांच्या पैशांना अधिक सुरक्षितता मिळते. कारण या बँकांवर RBI चे कडक निरीक्षण असते.
- सरकारी पाठबळ: D-SIB बँकांना आर्थिक अडचणीत सापडल्यास सरकारकडून मदत मिळण्याची शक्यता जास्त असते.
- विश्वासार्हता: D-SIB दर्जा मिळाल्यामुळे या बँकांबद्दल ग्राहकांच्या मनातील विश्वास वाढतो.
- कार्यक्षमता: कडक नियमांमुळे या बँका अधिक कार्यक्षमतेने काम करतात.
ग्राहकांसाठी महत्त्वाचे मुद्दे
D-SIB बँकांमध्ये पैसे ठेवणाऱ्या ग्राहकांना खालील फायदे मिळतात:
- उच्च सुरक्षितता: RBI च्या कडक देखरेखीमुळे पैशांची सुरक्षितता वाढते.
- विश्वसनीय सेवा: या बँका त्यांच्या सेवांमध्ये सातत्य राखतात.
- नावीन्यपूर्ण सुविधा: स्पर्धेमुळे या बँका नेहमी नवनवीन सेवा देत असतात.
- व्यापक नेटवर्क: देशभरात विस्तारलेल्या शाखा आणि ATM नेटवर्कमुळे सोयीस्कर बँकिंग.
RBI चा हा निर्णय भारतीय बँकिंग क्षेत्राच्या मजबुतीकरणासाठी महत्त्वाचा ठरणार आहे. D-SIB बँकांवरील कडक नियंत्रणामुळे त्या अधिक जबाबदारीने काम करतील आणि त्यांच्या सेवांचा दर्जा उंचावेल. याचा थेट फायदा ग्राहकांना होईल.
RBI चा D-SIB निर्णय हा भारतीय अर्थव्यवस्थेच्या स्थैर्यासाठी एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. SBI, HDFC बँक आणि ICICI बँक या तीन बँकांना D-SIB म्हणून मान्यता देण्यात आली असल्याने या बँकांमधील ठेवीदारांच्या पैशांची सुरक्षितता वाढली आहे.